Arbeitsblatt: Napoleon Fögl 5

Nr. Napoleon 5 Istorgia Metta ils seguaints evenimaints il dret uorden! In avrigl 1814 aintran truppas russas, prussiaunas ed austriacas Paris. Üna granda part desertescha da larmeda francesa vo tar Napoleon. El dvainta aunchüna vouta imperatur, ma be per 100 dis. Cur cha larmeda francesa riva al flüm Beresina la fin da november, d‘eiran els be auncha in ca. 50‘000 persunas. Ils sudos svizzers stuvaivan fermer sü ils Russ per fer pussibel la traverseda dal flüm. Els svess pudaivan as retrer pür scu ultims. In quista battaglia sun morts 30‘000 sudos da la „Grande Armée. In settember 1812 ho Napoleon occupo Moscau. Numerus incendis, chi deiran gnieus miss dals Russ, haun però ruino la cited, chi consistiva da chesas da lain. Napoleon speraiva, cha leconomia inglaisa crouda insembel chals Brits gnissan sfurzos da ceder. Ils Russ, chi deiran equipos meglder per linviern, haun uossa attacho da tuot las varts. bgers Frances, chi sun gnieus fats praschuners, sun dvantos las victimas da la rabgia dals purs sudos russ. Cò vess zieva bgeras guerras stuvieu gnir schaffieu ün uorden da pêsch stabel. Il rapreschantant da la Frauntscha deira il frer da Ludwig XVI. la fin da lan 1812 nu deira resto bod pü ünguotta da la „Grande Armée da Napoleon. El svess la vaiva abbanduneda zieva la traverseda da la Beresina sho retrat Paris. Napoleon es gnieu tgnieu scu praschuner süll‘isla St. Helena illAtlantic fin tar sia mort. Ils Russ pigliaivan be dinrer part las battaglias, els as retraivan il interiur dal pajais. Perche cha Napoleon nu chattaiva üngüna maniera da batter ils Inglais, hol prescrit üna bloccada continentela. Pü üngün pajais europeic nu pudaiva furnir retrer marchanzia dad els. Napoleon ho decis da fer la retratta. Que es dvanto üna catastrofa. Aint il pajais, chals Frances vaivan plündragio già cun avanzer, nu daiva que bod pü üngünas mangiativas. Dalum sun las armedas da sieus inimihs entredas in Frauntscha üna seguonda vouta l‘haun battieu definitivmaing. Napoleon ho stuvieu renunzcher al trun ed ho clappo ün pitschen principedi süllisla Elba. Quista vouta deira Napoleon il pü debel. Eir schel nu vaiva üngünas retgnentschas da trametter dafatta mats da 15 ans illa guerra, ho el stuvieu banduner la Germania lan 1813 pervi da püssas sconfittas. La bloccada continentela ho però eir fat dan als oters pajais europeics, perche chals Inglais regnaivan sur ils mers dal muond ed ils oters nu rivaivan pü dad importer marchanzia. Napoleon vulaiva chastier limperatur russ ed al sfurzer da respetter la bloccada. Linviern savicinaiva larmeda francesa nu vaiva pü üngün refügi. Ils regents da la Russia, da lAustria, da la Prussia da lIngialterra haun alura arrandscho ün congress Vienna. La sconfitta da Napoleon in Russia ho gieu scu resultat, chals oters stedis europeics shaun unieus culla Russia fat resistenza cunter el. Cu cha limperatur russ ho bado, che dans cha linterrupziun dal commerzi culs Inglais ho purto, nu shol pü tgnieu vi da la bloccada. La sted dal 1812 marcha Napoleon culla „Grande Armée vers la Russia. Napoleon nus cuntantaiva cun quecò. Dal 1815 èl turno adascus in Frauntscha. 18 1821